کتاب تغییر روایت نوشته هنس هانسن

کتاب تغییر روایت به قلم هانس هانسن و ترجمۀ مژگان حیدرعلی توسط نشر هورمزد منتشر شده است. هانس هانسن در این کتاب توضیح می‌دهد که چگونه از طریق ساختن روایت‌های تازه و اجرای آن در امور فردی و اجتماعی می‌توانیم تغییرات مثبتی را ایجاد کنیم و به‌عبارتی تغییرات مورد نظر خود را مدیریت کنیم.

ایجاد تغییر به درک جنبه‌های مختلفی نیاز دارد که چندان مورد آزمایش قرار نگرفته‌اند. یکی از بارزترین جنبه‌ها برای ایجاد تغییر در تئوری و عمل، «غلبه بر فشارها و یا مقاومت در برابر فشارهایی است که سعی دارند ما کارها را همان‌طور که همیشه بوده‌اند و به‌عبارتی، به سیاق قبل انجام بدهیم.» جنبۀ دوم این است که «لازم است تغییرات مورد نظر را به اجرا درآوریم و ایده‌های جدید و دیدگاه‌های تازه را وارد دنیای واقعی کنیم».

روایت چیست؟

به بیان ساده روایت‌ها به ما می‌گویند: «اگر این کار را انجام بدهیم، آن اتفاق می‌افتد.» روایت‌ها بیان می‌کنند که داستان‌ها چگونه رخ داده‌اند یا چگونه باید رخ می‌دادند؛ روایت‌ها نمایانگر درک ما از واقعیت هستند؛ روایت‌ها ماهیت چیزها را تعیین می‌کنند و یا مسائل را آن‌گونه نشان می‌دهند که ما دوست داریم باشند!

چگونه می‌توان نهادها، سازمان‌ها، فرهنگ‌ها و جوامع را متحول کرد، درحالی‌که آن‌ها برای حفظ هنجارهای موجود، افراد را تحت فشار قرار می‌دهند؟

اگرچه «ایجاد تغییر» یک چالش محسوب می‌شود اما «ایجاد دگرگونی از درون»، در تمام نهادها، سازمان‌ها، فرهنگ‌ها و جوامع، امکان‌پذیر است. هانس هانسن در این کتاب توضیح می‌دهد که ما چگونه می‌توانیم برای این پیچیدگی‌ها، مفهوم‌سازی کنیم و در برابر کنترل نهادهایی که در حال تغییر آن‌ها هستیم، مقاوم باشیم. واقعیت این است: «هر روایت تازه‌ای باید با روایت‌های موجود مبارزه کند تا بتواند جای پایی برای خود فراهم کند». بنابراین از طریق آزمودن چگونگی ایجاد روایت‌ها و نحوۀ شکل‌گیری و نهادینه‌شدن آن‌ها یاد می‌گیریم که چگونه روایت‌های تازه‌ای را ایجاد و اجرا کنیم.

برشی از کتاب تغییر روایت

درواقع، بخش عمده‌ای از آنچه که ما می‌دانیم در ساختار روایت‌ها نهفته هستند؛ اینکه چرا چیزها این‌گونه‌اند؟ روایت‌ها با اشارۀ ضمنی به انگیزه‌ها و دلایل، رویدادها را ترسیم می‌کنند و ارتباط‌ رویدادها را به تصویر می‌کشند. روایت‌ها به‌گونه‌ای تنظیم شده‌اند که بیانگر اندیشه و طرح‌وارۀ شناختی افراد باشند ولی ما چگونه به این نظم می‌رسیم؟ پاسخ این است که ما برای معنابخشیدن به تجربیات فردی و رسیدن به این استنتاج که «چه شد؟»، درباره اینکه «چه شد و چرا؟»، داستان‌هایی پیوسته و دارای ارتباطی منطقی خلق می‌کنیم.

روایت‌های وجودی از طریق نگاهی به گذشتۀ رویدادها، توصیفی را ارائه می‌کنند و همچنین در مواجهه با آنچه که در موقعیت‌های مشابه در آینده رخ می‌دهد، راجع به «آنچه که باید انجام بشود» نیز راهنمایی‌هایی را مطرح می‌کنند. وقتی ما از تجربیات خود، روایت‌هایی را می‌سازیم، پاسخی به یک وضعیت می‌دهیم که می‌تواند به یک پاسخ عادی تبدیل شود.

ممکن است شما فردی باشید که خود را با جامعه انطباق ‌می‌دهید؛ حتی در چنین شرایطی نیز می‌توانید خود را از روایت‌های محدودکننده رها کنید. شاید رها شدن از فشار روایت‌های کنترل‌کننده ارزشمندتر از ایجاد یک روایت تازه باشد و این مدل به شما کمک می‌کند در هر دو زمینه موفق شوید. نویسندۀ کتاب، برای ترسیم مدل تغییر روایت، داستان دور از انتظار و جالبی را از «گروه مبارزه با مجازات اعدام در تگزاس» برا‌یتان تعریف می‌کند که باعث شدند در اجرای مجازات اعدام تغییرات بسیار بزرگی در تگزاس انجام شود.

او با این گروه کوچک از وکلای مدافع و فعالان مدنی همکاری می‌کند تا از زندانیان بی‌بضاعت محکوم به اعدام حمایت کند. این گروه به‌عنوان یک گروه ناسازگار با روایت‌های موجود، کار خود را شروع کرد و به گروهی توقف‌ناپذیر تبدیل شد که توانست در برابر فشارهای بسیار زیاد، مقاومت کند و روش جدیدی را به اجرا درآورد. موفقیت آن‌ها تقریباً باورنکردنی بود.

دربارۀ نویسندۀ کتاب تغییر روایت

هانس هانسن استاد دانشگاه تکنولوژی تگزاس است. او تحصیلات خود را در زمینۀ مردم‌شناسی انجام داد و با بررسی روایت‌های موجود در شرکت‌ها و برخی جوامع توانست به یک «مدل روایی» برسد که برای ایجاد تغییرات ساختاری در زندگی فردی و اجتماعی بسیار مؤثر است.

او مطالعات بسیار مهم خود را از طریق همکاری با گروه مبارزه با مجازات اعدام در تگزاس انجام داد. مطالعاتی که دستاورد بسیار چشمگیری داشت و تا حد بسیار زیادی توانست جلوی اجرای مجازات اعدام را در تگزاس بگیرد. آن‌ها کار خود را در ایالتی شروع کردند که در 90 درصد موارد احکام اعدام، اجرا می‌شد اما در پایان این مطالعات خود توانستند به‌جز یک مورد، در تمام موارد جلوی اجرای حکم اعدام را بگیرند.

روایت، روشی برای نظم‌بخشیدن به امور در موقعیت‌های خاص

وقتی یک روایت را ساختید باید آن را اجرا کنید تا این دیدگاه تازه را به واقعیت برسانید. نویسنده در کتاب تغییر روایت توضیح می‌دهد که اجرا شدن یک روایت چقدر زمان می‌برد و چالش‌های انجام این کار چیست؟ این موقعیت آنچنان که تصور می‌کنید سرراست و روشن نیست. برای مدیریت و سازمان‌دهی مجدد موادی که برای خلق یک روایت تازه در بخش‌های مختلف دانسته‌های شما وجود دارند، روش جدید، فقط یک قابلیت و یک داشتۀ بالقوه محسوب می‌شود. شما باید بتوانید از طریق به اجرا درآوردن آن، به این روایت جدید موجودیت ببخشید. همچنین به این می‌پردازد که چه چیزی می‌تواند به نهادینه شدن یک روایت تازه کمک کند، به‌طوری که روزی به روش متداول انجام آن کار تبدیل شود؟

بسیاری از روایت‌ها برای پذیرفته و اجرا شدن با هم در رقابت هستند. در شرایط عادی، ما روایتی را انتخاب می‌کنیم که به‌نظر می‌رسد برای راهنمایی ما در یک شرایط خاص، از سایر روایت‌ها مناسب‌تر است. ما برای انتخاب این روایت در فشار هستیم تا روایت‌های آشنا را مجدداً در پیش بگیریم و این بزرگ‌ترین چالش ما در زمان اجرای یک روایت تازه است. وقتی که یک روایت جدید را آزمایش می‌کنیم کاملاً محتاط هستیم و دیگران نیز ما را تحت فشار قرار می‌دهند که به دستورکارهای متداول در تعاملات‌مان پایبند باشیم.

به‌عنوان‌مثال همۀ ما می‌دانیم که یک مصاحبۀ شغلی چگونه باید باشد. هر کسی در این روایت یک نقش از پیش تعیین‌شده دارد. اما یک دستورکار ضمنی وجود دارد: مصاحبه‌کننده در مورد موقعیت شغلی، الزامات و نیازها توضیح می‌دهد و مصاحبه‌شونده تا حد امکان متناسب بودن خود را با موقعیت شغلی نشان می‌دهد. وقتی ما روایت‌های بسیار فراگیر را اجرا می‌کنیم و به دستورکار خود پایبند هستیم، تعاملات ما بسیار راحت‌تر صورت می‌‌گیرند.

کتاب تغییر روایت، دریچه‌ای بی‌نظیر به یک مدل نوآورانه از تغییر را ارائه می‌دهد و همزمان داستان‌های تأثیرگذاری از مبارزه با بی‌عدالتی را بیان می‌کند. این کتاب به ما یادآوری می‌کند که آنچه برای هر سازمان، جامعه و یا شخص مهم است، داستانی است که دربارۀ خود می‌گویند و مؤثرترین راه برای تغییردادن اوضاع، تغییر داستان است.