کتاب بازارهای رادیکال | نوشته اریک پوزنر و گلن ویل

کتاب بازارهای رادیکال نوشتۀ  اریک اِی. پوزنر و ای. گلن وِیل با ترجمۀ علی خرمشاهی توسط نشر هورمزد منتشر شده است. پوزنر و ویل در این کتاب به ما نشان می‌دهند که چگونه نبود اندیشه‌های اقتصادی نو به وضع کنونی انسان منجر شده است. به اعتقاد نویسندگان این کتاب، توان نظریه‌های اقتصادی چپ و راست تحلیل رفته و پاسخگوی نیازهای انسان امروز نیست. اندیشۀ چپ با سقوط شوروی ناتوانی خود در برآورده‌کردن نیازهای انسان را اثبات کرد و همچنین اندیشۀ راست حتی از پایبندی به ارزش‌های خود نیز ناتوان است.

از همین‌رو نویسندگان کتاب، با الگوگیری از فعالیت نوابغ اقتصادی پیش از خود و توجه به ارزش‌های اصلی اندیشه‌های چپ و راست که امروزه نادیده گرفته می‌شوند، راهکار عملی خود مبنی‌بر ایجاد و توسعۀ «بازارهای رادیکال» را مطرح می‌کنند. راهکاری که با وضعیت انسان امروز که رو به سوی هوش مصنوعی دارد، انطباق داشته باشد؛ راهکاری که بازار را به ساحت‌های مختلف زندگی‌مان توسعه دهد.

اریک پوزنر، استاد حقوق دانشگاه شیکاگو و ای. گلن ویل، محقق مایکروسافت و پژوهشگر ارشد مدعو در دانشگاه ییل، در کتاب خود به نام بازارهای رادیکال بدنبال ریشه کن کردن سرمایه داری و دموکراسی برای یک جامعه عادلانه هستند. پوزنر و ویل برای انجام کارهایی که تعداد کمی از محققان مایل یا قادر به انجام آن هستند، ارائه ایده های جسورانه ای که مرزهای ایدئولوژیک و انضباطی محدود را زیر پا می گذارند، شایسته تقدیر هستند. این کتاب برای افرادی است که به دنبال تفکر جسورانه و دیدگاه‌های تازه هستند و مقوله خودآگاهانه آن، به دنبال الهام گرفتن از آن است.

درباره کتاب

وضعیت زندگی انسان در چند دهۀ اخیر با رشد نابرابری همراه بوده است. برای مثال در ایالات متحده از 1970 به این‌سو سهم یک‌درصد فوقانی صاحبان ثروت دوبرابر افزایش یافته است. این الگو با شدت متفاوت در کشورهای دیگر نیز تکرار شده است. وقوع بحران‌های مالی از جمله بحران مالی سال 2008 این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که چارۀ کار چیست؟ چرا لیبرال-دموکراسی که روزی «پایان تاریخ» خوانده شد، از نظر اقتصادی مشکل‌آفرین ظاهر شد و با دموکراسی به سلطه‌جویان اجازۀ تحرک بیشتری داد؟

در هر فصل نویسندگان ابتدا با مطرح‌کردن روایتی خیالی از جهانی که در آن بازارهای رادیکال محقق شده‌اند، تصویر ذهنی خود را به ما نشان می‌دهند. سپس ریشۀ مسئله بیان می‌شود تا اگر با مسئلۀ مطرح‌شده هیچ‌گونه آشنایی ندارید هم با ادبیات بحث کاملاً آشنا و آمادۀ ورود به دنیای بازارهای رادیکال شوید. این‌گونه مشکلات و چالش‌های جهان اطراف‌تان را بهتر خواهید شناخت. سپس راهکار عملی بدیع نویسندگان به تفصیل بیان می‌شود. این راهکارها چه رادیکال باشند و چه تجدیدنظرطلبانه، شایستۀ نقد، الهام‌گیری و الگوپذیری هستند. به گفتۀ خود نویسندگان، هدف کتاب این است که نشان دهد «خطوط آشنای مباحث سیاسی و اقتصادی، محصول ضعف ابتکار و پنداشت‌های کهنه‌اند. برای ساختن جهانی بهتر، باید فراتر از نزاع محکوم به شکست چپ و راست قدم بزنیم.» بازارهای رادیکال نه‌تنها به‌دنبال تغییر شکل اقتصاد و سیاست، بلکه به‌دنبال تغییر شکل زندگی‌تان هستند.

پس با بازارهای رادیکال همراه شوید تا متوجه شوید:

• چگونه مزایدۀ تمام دارایی‌ها، نابرابری را خواهد زدود؟
• چگونه می‌توان دارایی‌های راکد را از چنگ صاحبان‌شان درآورد؟
• رأی‌گیری‌های متداول امروزی چه مشکلاتی دارند؟
• چگونه افرادی مانند ترامپ و هیتلر در نظام‌های رأی‌گیری دموکراتیک به قدرت رسیدند؟
• چگونه رأی‌گیری کنیم که حقوق اقلیت پایمال نشود و مجبور به انتخاب بین بد و بدتر نباشیم؟
• چگونه می‌توان کارگران جهان را متحد کرد؟
• چرا باید از مهاجرت آزاد حمایت کرد؟
• چگونه یک نظام مهاجرتی جدید به هردو کشور مبدا و مقصد سود می‌رساند؟
• چگونه بازارها به‌جای آزادی، انحصار را به ارمغان آوردند؟
• کدام سرمایه‌گذارها در سایۀ بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان را کنترل می‌کنند؟
• چگونه دست انحصارگرها را قطع کنیم؟
• چرا تاکنون به تأثیر هوش مصنوعی بر مسائل کلان کمتر پرداخته شده؟
• هوش مصنوعی چه تأثیری بر اقتصاد خواهد داشت؟
• گوگل و فیسبوک چه شباهتی با فئودال‌ها دارند؟
• چرا باید غول‌های فنّاوری به ما دستمزد بدهند؟

برشی از کتاب

گسترش رادیکالِ بازارها، راه‌حل ما برای بحران حال حاضر است. فصل‌های اول و دوم که اندیشه‌های اصلی این کتاب را عرضه می‌کنند، به توصیف چگونگی صورت‌گرفتن‌ آن‌ها در اقتصاد و سیاست می‌پردازند. فصل اول نشان می‌دهد که چگونه یک مالیات‌گیری ساده می‌تواند انگیزۀ سوءاستفاده از قدرت بازار را بسیار کاهش دهد و با تبدیل بازار دارایی‌های شخصی به نوعی بازار «کاربردها»، رقابت را محدود کند.

فصل دوم یک بازار کارا برای «کالاهای عمومی» را توصیف می‌کند که بسیاری از آدم‌ها در آن نقش دارند و به‌طور عادی حکومت‌ها آن را می‌سازند. سایر فصل‌ها تمرکزشان محدودتر است: فصل سوم سیاست‌هایی را برای ایجاد بازار نیروی کار کاراتر و از لحاظ سیاسی پایاتر توصیه می‌کند. فصل چهارم دربارۀ محدودکردن ذخایر مالی که خفقان سرمایه‌گذارهای نهادی در اقتصاد شراکتی را می‌شکند، بحث‌هایی مطرح می‌کند. فصل پنجم نحوۀ تسری‌یافتن نیروهای بازار به اقتصاد دیجیتال را بیان می‌کند. اندیشه‌های این فصول قدرت حل بحران زمانه‌مان را دارند. این‌ها می‌توانند همراه با ارتقای نظم عمومی و روحیۀ مصالحه، در برابری و رشد اقتصادی نیز پیشرفت ایجاد کنند.

هر طرحی که در آرزوی چنین تغییرات زیرورو‌کننده‌ای باشد، با موانع عظیمی برای پذیرفته‌شدن مواجه می‌شود. پیشنهادهای ما پیش از آماده‌شدن برای اجرای کامل، به سال‌ها آزمون، بهبود و افزایش تدریجی مقیاس نیاز دارند. برای کمک به درک خواننده از میزان رادیکال‌بودن این اندیشه‌ها، هر فصل را با ترسیم تصویری خیالی از نحوۀ احتمالی کارکردشان در جامعۀ آینده آغاز می‌کنیم. سپس تاریخچۀ پشت نهادهایی که پیشنهاد ریشه‌کنی‌شان را می‌دهیم، بررسی می‌کنیم و روی حوادث، تناقض‌ها و گام‌های اشتباهی که ما را به بحران کنونی رهنمون کرده‌اند، دست می‌گذاریم. سپس پیشنهادهایمان را با بیانی ساده مطرح می‌کنیم و در پی آن دفاعیه‌ای در برابر اعتراض‌های معمول به نمایش می‌گذاریم. درنهایت هم راه‌های احتمالی آزمایش و تصفیۀ اندیشه‌هایمان را ارائه می‌کنیم.
هر فصل می‌تواند روی پای خودش بایستد. اما بخش نتیجه‌گیری، پیشنهادها را به ‌هم گره می‌زند و دربارۀ اینکه در صورت اجرایی‌شدن با یکدیگر چقدر دستاورد خواهند داشت، بحث می‌کند. مؤخره نیز پنداشتی است دربارۀ اینکه با فرسوده‌شدن منفعت‌های بازارهای رادیکال چه رخ خواهد داد.
امیدواریم که حتی اگر خریدار تمام اندیشه‌هایمان نیستید، این کتاب ذهنتان را به روی راهی جدید برای تصور اقتصاد و سیاست باز کند. این لحظۀ چالش‌برانگیز که در آن پیش‌فرض‌های کهنه واژگون می‌شوند، لحظۀ بازاندیشی رادیکال است.

بازارهای رادیکال

این که امروزه بازارهای رادیکال اینقدر بی سر و صدا و بدون تفکر با محافظه کاری مرتبط هستند، یکی از عجیب ترین ویژگی های گفتمان سیاسی رایج است. سوء تفاهم‌ها در مورد منظور از بازارها (و «بازار رادیکال» و «رقابت») فراوان است، و پوزنر و ویل قطعاً متعهد به دفاع از آنچه «بنیادگرایی بازار» می‌گویند، نیستند. آنها همچنین از سرمایه داری که آن را با ایدئولوژی بنیادگرایی بازار مرتبط می دانند، دفاع نمی کنند. با این حال، بنیادگرایی بازار احتمالاً بهترین اصطلاح برای تعهد ایدئولوژیکی نیست که نویسندگان با آن مخالف هستند، زیرا استدلال های آنها خود بر این ایده استوار است که بنیادگرایان بازار واقعاً طرفداران بازارهای رادیکال واقعی نیستند. همانطور که ویل در مصاحبه ای در مورد کتاب می گوید: “اولین چیز در مورد سیستم بازار رادیکال امروز این است که ما یک سیستم بازار رادیکال نداریم، فقط فکر می کنیم که داریم”.

درباره نویسندگان

اریک پوزنر استاد برجستۀ کرکلند و اِلیس در دانشکدۀ حقوق دانشگاه شیکاگو است. اکثر کتاب‌های او شامل مجموعۀ گرگ و میش حقوق بشر و عدالت تغییرات آب و هوایی (پرینستون) است. اریک ساکن شیکاگو می‌باشد.