چرا باید از روانشناسی زرد پرهیز کنیم؟
بدون شک حیطه روانشناسی امروزه یکی از پرکاربردترین حوزه‌های علم در دنیا به حساب می‌آید. اما متأسفانه در سال‌های اخیر روانشناسی زرد به عنوان یک علم فیک به طور گسترده در دسترس عموم مردم قرار گرفته است و آنقدر پرزرق و برق است که گاهی علم اصیل روانشناسی را نیز به حاشیه می‌راند. باید بدانید آسیب این علم قلابی، بی‌تردید از مزایای آن بیشتر است و این چیزی است که معمولاً خوانندگان کتاب‌هایی با این مضمون یا شنوندگان افرادی که در این حوزه سخنرانی‌هایی گیرا دارند، متوجه آن نیستند.
در این مطلب به همراه یکدیگر درباره روانشناسی زرد، آسیب‌ها و نشانه‌هایی که به شناخت آن کمک می‌کنند اطلاعاتی را مورد بررسی قرار خواهیم داد. به این امید که هر کدام از ما بتوانیم آنچه را با گوش خود می‌شنویم و با چشم‌های‌مان می‌بینیم، از فیلتر آگاهی‌مان عبور دهیم و از منابع ارزشمند موجود، بهترین و بیشترین بهره را ببریم.
روانشناسی زرد به چه معناست؟
متأسفانه این روزها پیدا کردن حال خوب، سخت‌تر از قبل شده است. بسیاری از افراد هر روز در حال دست و پنجه نرم کردن با مشکلات ریز و درشت خود هستند. در این میان خواندن چند سطر از کتابی که به آنان امید می‌بخشد و اطمینان می‌دهد که همه چیز درست خواهد شد، بدون شک لذت بخش است. در واقع آنچه در این سطرها و مابین این کلمات گنجانده شده، علم واقعی روانشناسی نیست. بلکه تنها جملاتی است که افراد، نیاز به شنیدن آن‌ها دارند. خصوصاً افرادی که دارای تخصص و آگاهی کافی درباره این علم نیستند. به این نوع از نوشته‌ها و سخنان، روانشناسی زرد گفته می‌شود که از نظر متخصصان روانشناسی هیچ اعتباری ندارند.
خوب است بدانید ریشه این نوع روانشناسی به سال‌های دور، حدود 60 سال پیش باز می‌گردد. به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت تمایل انسان به شنیدن سخنان امیدبخش و مثبت، نه لزوماً صحیح و علمی، تنها به این چند سال اخیر اختصاص ندارد.
ویژگی‌های روانشناسی زرد چیست؟
حتی اگر تنها یکی دو مورد از کتاب‌های این حوزه را خوانده باشید می‌توانید به راحتی نشانه‌های روانشناسی زرد را در دیگر کتاب‌ها، پادکست‌ها و برنامه‌ها پیدا کنید. در ادامه تعدادی از این ویژگی‌ها را عنوان خواهیم کرد.
همه چیز خوب و عالی است!
می‌توان گفت بارزترین ویژگی که می‌توان برای متون روانشناسی زرد برشمرد، مثبت گرایی افراطی است. در تمام کتاب‌هایی که در این زمینه نوشته شده‌اند می‌بینید که بارها و بارها بر تفکر مثبت تأکید شده است و امید به شکلی افراطی به خواننده القاء می‌شود. این که همه چیز خوب است یا قرار است به خوبی پیش برود، اگر مثبت فکر کنید اتفاقات مثبتی را دریافت می‌کنید، مطمئناً به موفقیت نزدیک هستید و … این‌ها نمونه‌هایی از مفاهیمی هستند که روانشناسان متخصص آن‌ها را زرد می‌نامند.
روانشناسی زرد سریع‌ترین راه حل‌ها را در چنته دارد
اگر تا به حال برای مشکلات خود و چالش‌هایی که با آن‌ها روبرو هستید به روانشناس یا مشاور خوب مراجعه کرده باشید بدون شک می‌دانید فرآیند حل یک مشکل، فرآیندی یک روزه نیست. بلکه به صبر و پیگیری مداوم احتیاج دارد. اما در کتاب‌های زرد روانشناسی مدام در گوش شما تکرار می‌شود که می‌توانید با خواندن یک کتاب یا استفاده از یک فرمول جادویی، خیلی سریع موانع را از سر راه خود بردارید، مشکلات‌تان را حل کنید و به آرزوهای خود برسید. در واقع ارائه راهکارهای سریع و فوری از نشانه‌های بسیار رایج روانشناسی زرد به حساب می‌آید.
فرمول‌های جادویی همگانی دارد
هنگامی که برای یک عارضه جسمی به پزشک مراجعه می‌کنید، پزشک با توجه به شرایط خاص و عارضه شما نسخه‌ای می‌نویسد که تنها برای خود شما مؤثر است. نمی‌توانید این نسخه را برای دیگر بیماری‌ها یا برای دیگر اعضای خانواده و دوستان‌تان به کار ببرید، چه برسد به کل مردم دنیا. در مورد مشکلات غیرجسمی نیست ماجرا به همین شکل است. مشاور متخصص با در نظر گرفتن پیشینه و شرایط فعلی مراجع می‌تواند راهکارهایی برای بهتر شدن حال او یا رشد فردی‌اش پیشنهاد دهد. اما در کتاب‌های روانشناسی زرد، نسخه‌هایی همگانی وجود دارد. راهکارهایی ارائه می‌شود که کاملاً کلی هستند و نویسنده ادعا دارد همه افراد دنیا با استفاده از این راهکارها می‌توانند زندگی خود را زیر و رو کنند. واضح است که این ادعا حقیقت ندارد.
روانشناسی زرد، واقع بینی ندارد
اگر می‌خواهید زرد بودن یک کتاب روانشناسی را تشخیص دهید، ببینید چقدر در نوشته‌هایش واقع بینی وجود دارد. این کتاب‌ها معمولاً سراسر اغراق هستند و در عوض خبری از واقعیت زندگی در آن‌ها نیست. واقع بینی به ما می‌گوید، در زندگی واقعی در کنار امید، یأس نیز وجود دارد و در کنار شادی، غم. علم معتبر روانشناسی به ما می‌آموزد با احساسات و اتفاقات ناخوشایند چگونه روبرو شویم. اما روانشناسی زرد هر آنچه ناخوشایند باشد را نادیده می‌گیرد یا کم اهمیت و کوچک جلوه می‌دهد. در واقع تصویری که این نوع روانشناسی از زندگی ارائه می‌دهد، تصویری رویایی است.
تکرار، تکرار و تکرار!
مطمئناً اگر فقط چند کتاب در حوزه روانشناسی نامعتبر و زرد بخوانید، متوجه می‌شوید کتاب‌های دیگر این حوزه حرف جدیدی برای شما نخواهند داشت. زیرا روانشناسی زرد در واقع یک شبه علم است. به همین دلیل خبری از یافته‌های جدید و اطلاعات به روز در آن نیست. بالعکس در علم معتبر روانشناسی هر روز تحقیقات و پژوهش‌های جدید صورت می‌گیرد و یافته‌های جدیدی به این حوزه اضافه می‌شود که هر کدام می‌توانند در راستای بهتر شدن زندگی انسان به کار برده شوند.
عنوان‌های پرزرق و برق را جدی نگیرید
وقتی درون یک کتاب خالی باشد، بار جذاب شدن آن روی دوش عنوان می‌افتد. به همین دلیل است که کتاب‌های روانشناسی زرد اغلب نام‌های پرزرق و برق و بسیار جذاب دارند. به طوری که خوانندگان با خواندن نام ترغیب به خرید و مطالعه کتاب شوند. پس لازم است هوشیار باشید و فریب اسم و رسم‌های بزرگ، نام‌های زیبا و حتی تیراژ بالای یک کتاب را نخورید.
آسیب روانشناسی زرد برای انسان
تا اینجا توانستیم تفاوت کتاب‌های زرد روانشناسی را با منابع معتبر علمی تشخیص دهیم. اما چرا تا این اندازه به دوری از این کتاب‌ها تأکید داریم؟ یک کتاب 200 صفحه‌ای چه خطر یا آسیبی می‌تواند برای خواننده‌اش به همراه داشته باشد؟ در ادامه پاسخ این سؤال را بررسی خواهیم کرد.
روانشناسی زرد یک مسکن مضر است
واقعیت این است که شاید با خواندن یک کتاب روانشناسی پرزرق و برق و نه علمی، در ابتدا احساس خوشایندی داشته باشید. حتی ممکن است حس کنید می‌توانید به راحتی از پس همه مشکلات بربیایید و پر از امید شوید. ولی در واقعیت این تأثیرگذاری کاملاً موقت است و اتفاقاً باعث می‌شود زخم و مشکل اصلی را به خوبی نبینید یا فراموش کنید. در واقع شما با خواندن این کتاب‌ها از یک مسکن استفاده می‌کنید، در حالی که نیاز به یک درمان جدی دارید.
“به تنهایی از پسش بر می‌آیم!”
متأسفانه در کتاب‌های روانشناسی زرد روی این مسئله تأکید می‌شود که شما به تنهایی می‌توانید مشکل خود را حل کنید. در حالی که همیشه اینطور نیست. در بسیاری از مواقع بدون کمک گرفتن از یک فرد متخصص نمی‌توان به سادگی از یک چالش بیرون آمد. خواندن چنین مطالبی شما را از پیگیری درمان و مراجعه به متخصص دور می‌کند و ممکن است زمانی متوجه این موضوع شوید که مشکل بسیار ریشه دار شده باشد.
این کتاب‌ها شما را سردرگم می‌کنند
راه حل‌های سطحی و گاهاً متناقض کتاب‌های روانشناسی زرد می‌توانند بیش از آنچه فکر کنید به شما آسیب بزنند. این راه حل‌ها در اغلب موارد کاملاً غیرعلمی هستند و هیچ منبع معتبری ندارند. حتی ممکن است با مطالب علمی در تناقض باشند. گاهی پیروی از آموزه‌های این کتاب‌ها نه تنها کمک کننده نیست بلکه اوضاع را پیچیده‌تر و خواننده را از هدف‌هایش دورتر می‌کند.
تست‌های زرد روانشناسی، سرگرمی رایج این روزها
حتماً تا به حال تست‌هایی را که با عنوان تست‌های روانشناسی در فضای مجازی انتشار یافته‌اند دیده‌اید. اتفاقاً تعداد و تنوع این تست‌ها بسیار زیاد است. احتمالاً خود شما نیز در برخی از آن‌ها شرکت کرده‌اید. مهم است بدانید این تست‌ها نیز درست مانند کتاب‌های روانشناسی زرد، اغلب از نظر علمی معتبر نیستند. پس بهتر است تنها به چشم یک سرگرمی به آن‌ها نگاه کنید. تست‌های معتبر را می‌توانید در مراکز مشاوره انجام دهید و یا در کتاب‌ها و منابع تخصصی روانشناسی پیدا کنید.
کتاب‌های روانشناسی علمی، دوست و همپای شما هستند
در کنار تمام معایبی که گفته شد، باید به این نکته نیز اشاره کرد که مطالعه کتاب‌های معتبر در حوزه روانشناسی نه تنها آسیب زننده نیست بلکه به شما کمک می‌کند مسیر صحیح خود را برای رسیدن به آنچه در ذهن متصور هستید، پیدا کنید. هر چند در مواردی لازم است حتماً مسیری را که برای حل چالش‌ها یا رسیدن به اهداف خود در پیش گرفته‌اید، به همراه یک متخصص طی کنید. اما مطالعه در کنار مراجعه به روانشناس خوب می‌تواند یک ترکیب بی‌نظیر بسازد. علاوه بر این می‌توانید برای شناخت کتاب‌های روانشناسی معتبر از متخصص کمک بگیرید و به این ترتیب مطمئن باشید به بیراهه کشیده نمی‌شوید.
متأسفانه بسیاری از کتاب‌های روانشناسی زرد، هدفی جز فروش بیشتر و سود بیشتر ندارند. به همین دلیل حتماٌ توصیه می‌شود در انتخاب منابع مطالعاتی خود وسواس کافی را به خرج دهید و آنچه درخور ذهن و روان ارزشمند شماست را برای خرید انتخاب نمایید.