چگونه خلاقیت را در کودکانمان پرورش دهیم؟

پرورش کودکانی خلاق آرزوی هر پدر و مادر امروزی است. به نظر می‌رسد امروزه خلاقیت جای خود را به هوش بالا داده است و اهمیت بیشتری دارد. اگر نگاهی به کتاب‌های تخصصی در این زمینه، مانند منحنی خلاقیت انداخته باشید به خوبی می‌دانید برای یافتن خلاقیت نیازی به ترفندهای پیچیده یا نبوغی عجیب نیست. گاهی تنها پیدا کردن زمانی مناسب و لحظه‌ای خاص برای اجرای یک ایده، خود به معنای خلاقیت است. این همان چیزی است که باید به کودکان آموخت.

در ادامه همراه ما باشید تا اطلاعاتی را درباره پرورش خلاقیت در کودکان در اختیار شما قرار دهیم که پیش از این کمتر شنیده‌اید.

آیا خلاقیت یک نبوغ است؟

احتمالاً همه شما این داستان را شنیده‌اید که نگارش مجموعه کتاب‌های هری پاتر از کجا شروع شد و چطور که فرد شکست خورده را به یکی از ثروتمندترین زنان دنیا تبدیل کرد. آیا فکر می‌کنید این تنها نبوغ و استعداد نویسنده بود که او را یکباره به فردی موفق تبدیل کرد؟ منحنی خلاقیت پاسخی مفصل به این سؤال می‌دهد. بر اساس این پاسخ، هیچ جادوی خاصی در کار نیست. اما می‌توان الگوهایی ویژه را بین افرادی که به عنوان افرادی خلاق شناخته می‌شوند پیدا کرد. به عبارتی دیگر، خلاقیت مهارتی کسب کردنی است و با این حساب هر کس می‌تواند به اندازه تلاش خود از آن بهره ببرد. پس مطمئن باشید موضوع خوش شانس بودن یا نابغه بودن نیست. تنها صحبت از یک الهام است که سازوکاری کاملاً مشخص دارد.

خلاق اما با هوشی متوسط

این روزها انواع و اقسام تست‌های مختلف برای سنجش بهره هوشی کودکان وجود دارد. اما کتاب منحنی خلاقیت به طور روشن بیان می‌کند که افراد برای خلاق بودن نیاز به بهره هوشی بالایی ندارند. یک  هوش متوسط کافیست تا خلاقیت، خود را به شکل‌های مختلف در افراد با سنین گوناگون نشان دهد. پس خود را از قید و بند برچسب‌ها رها کنید و تنها به دنبال مهارت آموزی کودک خود و الگو گرفتن باشید.

منحنی خلاقیت و رازی به نام “ایده”

واقعیت این است که خلاقیت تماماً به عملی ساختن ایده‌ها ارتباط دارد. البته لازم نیست این ایده‌ها کاملاً نو و خاص باشند. گاهی یک ایده نسبتاً متداول نیز می‌تواند به یک عمل خلاقانه بیانجامد. اما چگونه؟

نکات مهمی در این باره وجود دارد که منحنی خلاقیت به طور جامع آن را توضیح می‌دهد. یکی از این نکات زمان مناسب برای عملی ساختن ایده‌هاست. این همان چیزی است که با مطالعه سرگذشت افراد موفق و خلاق به دست آمده است. نکته دیگر تعدد ایده‌هاست. در بسیاری از موارد ایجاد یک ارتباط معنی دار بین دو ایده متفاوت می‌تواند منجر به خلاقیتی بزرگ شود. با این حساب کودک شما هر چقدر در ایده پردازی فعال‌تر باشد و ایده‌های بیشتری در چنته داشته باشد، احتمالاً خلاق‌تر خواهد بود.

دانش، لازمه خلاقیت

در کنار تمام موارد گفته شده در قسمت قبل، منحنی خلاقیت به اهمیت دانش در کنار ایده پردازی نیز اشاره می‌کند. در واقع داشتن حد لازمی از دانش درباره ایده مورد نظر الزامی به نظر می‌رسد. فکر می‌کنید نیوتن اگر به اندازه کافی با علم فیزیک آشنا نبود می‌توانست با افتادن یک سیب از درخت، قانون نیوتن را کشف کند؟ بدون شک خیر. بنابراین اگر می‌خواهید کودک شما در زمینه‌ای خاص به فردی خلاق تبدیل شود، باید به او کمک کنید دانش خود را در آن زمینه بالا ببرد. به طور ویژه پیشنهاد می‌شود ترتیبی دهید تا کودک بتواند حدود 20 درصد از زمان روزانه خود را صرف کسب دانش در همان زمینه دلخواه نماید. این زمان می‌تواند شامل مطالعه، بازی، پادکست، موسیقی و … باشد. فراموش نکنید تمام این راهکارها برای همه افراد در سنین مختلف صدق می‌کند.

تمرین ساده منحنی خلاقیت برای پرورش کودکانی خلاق

اگر دوست دارید خلاقیت را در فرزندتان تقویت کنید یک تمرین ساده برای شما داریم که “کاربردهای جایگزین” نام دارد. یک وسیله معمولی مانند لیوان، کفش یا کتاب را انتخاب کنید و از کودک خود بخواهید کاربردهایی به جز کاربرد اصلی آن را پیدا کند. برای مثال از کتاب می‌توان برای افزایش ارتفاع صفحه نمایش رایانه استفاده کرد. اما این تنها یک مورد است. سعی کنید به همراه کودک خود، کاربردهای بیشتر و بیشتری پیدا کنید. شاید در ابتدا کمی دشوار به نظر برسد و بیش از دو یا سه مورد، ایده دیگری به ذهن او خطور نکند. اما این به معنای خلاق یا باهوش نبودن کودک‌تان نیست. بلکه تنها باید بیشتر تمرین کند، تمریناتی منظم و هدفمند. منظور از هدفمند این است که هر بار با چالش‌های جدید و بزرگ‌تری روبرو باشد. بعد از مدتی متوجه می‌شوید چقدر در این کار پیشرفت داشته است.

منحنی خلاقیت به شما می‌گوید خلاقیت مادرزادی نیست

احتمالاً تا همین‌جا نیز متوجه شده‌اید خلاقیت یک استعداد مادرزادی نیست که برخی از آن برخوردار و برخی محروم باشند. کودک شما در بدو تولد درست به اندازه دیگر کودکان شانس این را دارد که به فردی خلاق تبدیل گردد. این شما هستید که باید با آگاهی کافی، بستری مناسب را برای پرورش ایده‌های او و افزایش خلاقیتش آماده سازید. رعایت چند نکته ساده در این زمینه به شما کمک خواهد کرد:

هیچ منعی برای اشتباه کردن وجود ندارد

همان‌طور که منحنی خلاقیت تشریح می‌کند خلاقیت، عملی ساختن ایده‌هاست. اما اگر کودک شما از اشتباه کردن واهمه داشته باشد پیشرفتی در اجرای ایده‌های خود نخواهد داشت. پس به او اجازه دهید اشتباه کند و او را برای امتحان کردن راه‌های مختلف تشویق کنید.

برای استقلال کودک ارزش قائل شوید

یک کودک وابسته نمی‌تواند به اندازه کافی خلاق باشد. زیرا همیشه در انتخاب‌هایش با محدودیت مواجه است. از استقلال کودک خود نترسید. به او اعتماد کنید و اجازه دهید به تنهایی انتخاب و عمل کند. البته هیچ اشکالی ندارد که در کنارش باشید اما در صورتی که آزادی عمل را از او نگیرید.

از او سؤال بپرسید

در بخش‌های قبل دیدیم یک تمرین ساده برای پرورش کودکانی خلاق، بنابر منحنی خلاقیت، کاربردهای جایگزین است. می‌توانید این تمرین را بیشتر وسعت دهید و از کودک خود سؤالاتی متفاوت و باز بپرسید. اجازه دهید ذهن کودک فراتر از آنچه در زندگی روزمره می‌بیند و می‌شنود پیش برود. بدون شک این کار به خلاق‌تر شدن کودک شما کمک خواهد کرد. برای مثال می‌توانید بپرسید “اگر گل‌ها بتوانند حرف بزنند چه می‌شود؟”

در آخر فراموش نکنید خلاقیت می‌تواند از کودک شما فردی استثنایی بسازد. اما به این شرط که باور داشته باشید برای خلاق بودن به جای استعداد استثنایی به تمرین استثنایی نیاز است.