فلسفه شادی | جاناتان هیت

خرید کتاب فلسفه شادی نوشته جاناتان هیت کتاب فلسفه شادی؛ فلسفه و بینش باستانی در بوته آزمایش دانش نوین، که چطور زندگی معنادار و شاد از آن چیزی که فکر می کنید به شما نزدیک تر است. جاناتان هیت، نویسنده پرفروش نیویورک تایمز در این کتاب به شما نشان می دهد که چگونه می توانید از این روش برای رفع مشکلات زندگی بهره بگیرید و در مواجهه با سودجویی افرادی که از مقابله به مثل علیه شما استفاده می کنند در امان بمانید. فکر کردن درباره‌ی کلیت زندگی سخت و پیچیده است، ولی وقتی‌که از مثال «زندگی مانند سفر است» مدد بجوییم، این استعاره می‌تواند رهگشای نتیجه‌گیری‌هایی باشد: باید محیط را بشناسید، مسیری را انتخاب کنید، هم‌سفرهای خوبی پیدا کنید و در نهایت از سفر لذت ببرید؛ زیرا در غیر این‌صورت در پایان راه هیچ‌چیزی عاید شما نشده است.

تشابه ارابه‌ران(روح) بر دو اسب(ذهن) از دید افلاطون | کتاب فلسفه شادی | انتشارات هورمزد

افلاطون در تشبیهی مشابه، خود(روح) را مانند ارابه‌ی دو اسبی می‌داند که بخش آرام و منطقی ذهن افسار را به‌دست دارد. ارابه‌ران افلاطون باید دو اسب را کنترل کند:

اسبی که در سمت راست قرار گرفته، اصیل و باهیبت است، و در جای خود با گردنی افراشته و خرامان و باوقار می‌تازد؛ او افتخارآفرین است؛ فروتنی و بردباری از دیگر صفات اوست؛ نیازی به تذکر ندارد و فقط گفته‌ها برای هدایتش کفایت می‌کنند.

درصورتی‌که اسب دیگر آشفته‌ای درهم‌وبرهم و هلاک است؛ همراهی وحشی و ژولیده که گوش‌هایش هیچ فرمانی را نمی‌شنود و به‌سختی به هدایت و تشر پاسخ می‌دهد.

از نظر افلاطون فقط بعضی احساسات و آرزوها کارآمد هستند(مثل علاقه به‌افتخار) و به ما کمک می‌کنند تا در مسیر درستی قرار بگیریم و سایر آن‌ها (مثل اشتها و شهوت جنسی) بیهوده‌اند. هدف آموزه‌های افلاطون تسلط بهتر ارابه‌ران(روح) بر دو اسب(ذهن) بوده است.

ذهن تفکیک شده از دید زیگموند فروید | کتاب فلسفه شادی | انتشارات هورمزد

زیگموند فروید نمونه‌ای مرتبط با این ایده را ارائه داد. طبق نظریه‌ی فروید، ذهن به سه قسمت تفکیک می‌شود:

خود (آگاهی و منطق)، فراخود (وجدانی که گاهی بیش‌ازحد پایبند به قانون‌های جامعه است) و نهاد (تمایل به لذت، لذت بسیار، زودتر بهتر از دیرتر).

برای تدریس نظریه‌های فروید، از تشبیه ذهن به‌عنوان اسب و کالسکه‌ران استفاده می‌کنیم، (ارابه‌ای ویکتوریایی) که کالسکه‌ران آن(روح) به‌سختی تلاش می‌کند اسب گرسنه، شهوت‌ران و سرکش(نهاد) را کنترل کند. درحالی‌که سورچی(فراخود) در صندلی عقب نشسته است و مدام به او خطاهایش را تذکر می‌دهد.

از نظر فروید، هدف از روان‌کاوی رهایی این وضعیت ترحم برانگیزِ روح به مدد قوی کردن ذهنمان است، که در نتیجه موجب می‌شود تا بر نهاد(تمایلاتمان) مسلط‌تر شویم و فراخود(وجدان) استقلال بیشتری داشته باشد.

ذهن در مقابل بدن

مثالی هست که می‌گوید: بدن، به‌طور مستقل، دارای عقل است؛ ولی فیلسوف فرانسوی، میشل دو مونتین ، حتی پا از این فراتر گذاشته و مدعی‌ست که هر بخش از بدن انسان احساس و اراده‌ای مخصوص به‌خود دارد.

در این راستا، بارزترین مثال از نظر وی استقلال آلت جنسی مردانه است؛ بنا به نظریه‌ی مونتین ما حق داریم سرکشی و اراده یا انفعال نا به هنگام این عضو را بپذیریم. عضوی که در موقعیت‌های نامناسب اعلام حضور می‌کند، و در زمان‌های درست و به‌جا ، هنگامی‌که بیش از هر زمان دیگه‌ای به آن نیازمندیم ما را ناتوان می‌گذارد؛ در واقع، این عضو به شکلی آشکار با اراده و عزم فرد رقابت می‌کند.

هم‌چنین مونتین به حالاتی اشاره می‌کند که در آن فرم صورت اشخاص به اندیشه‌های پنهانی آنان خیانت می‌کند، مثلاً: موها سیخ می‌شوند، قلب به تپش می‌افتد، زبان از تکلم باز می‌ماند و روده و ماهیچه‌های مخرج درگیر انقباض و انبساطات مستقل از خواست ما و حتی مغایر با آن می‌شوند.

اکنون، می‌دانیم که برخی از این تأثیرات ناشی از سیستم عصبی خودکار است. در اصل، شبکه‌ی اعصاب یکپارچه اندام‌ها و بخش‌های بدن انسان را کنترل می‌کند؛ شبکه‌ای که کاملاً مستقل از کنترل و اختیار ارادی انسان است.

ولی مورد آخر فهرست مونتین، روده، نشان‌دهنده‌ی فعالیت مغز دوم است. روده‌ی ما شبکه‌ی گسترده‌ای است که بیش از صد میلیون سلول عصبی دارد. این سلول‌ها محاسبه‌های لازم را برای پردازش مواد طبیعی غذا از مواد شیمیایی می‌کنند و استخراج آن را نیز به عهده دارند. این مغز شکمی مانند مرکز کنترلی منطقه‌ای است که فعالیت‌هایی که مغز خود را برای آن به‌زحمت نمی‌اندازد، انجام می دهد.

ممکن است انتظار داشته باشید این مغز شکمی، دستورها را از مغز سر دریافت کند و آنچه که بدان گفته شده است را انجام ‌دهد ولی مغز شکمی از استقلال بالایی دارا است و حتی درصورتی‌که عصبی که دو مغز را به یکدیگر مرتبط می‌سازد، قطع شود هم به کارکرد مناسب خود ادامه می‌دهد.

چپ در مقابل راست

مغز از دو نیم‌کره‌ی مجزا تشکیل شده که با دسته‌ای از سلول‌های عصبی و جسم پینه‌ای شکل، به یکدیگر متصل می‌شوند. همیشه حمله‌‌ی عصبی از نقطه‌ای در مغز شروع شده و به بافت‌های اطراف سرایت می‌کند.

اگر حمله‌ای از جسم پینه‌ای عبور کند، می‌تواند به‌کل مغز سرایت کرده و موجب بی‌هوشی و غش در فرد شود، به‌طوری‌که بی‌اختیار ناله کند. مغز در مواجهه با این حملات عصبی همچون فرمانده ارتشی می‌ماند که برای جلوگیری از عبور دشمن پل را منفجر می‌کند.

جسم پینه‌ای بزرگ‌ترین رشته عصبی کل بدن است و وظیفه‌ی مهمی به عهده دارد. در واقع این اعصاب رابط دو نیم‌کره‌ی مغز با یکدیگرند و در فعالیت آن‌ها همکاری می‌کنند.

نیم‌کره‌ی چپ مسئول زبان و تحلیل است و در بینایی و درک جزئیات توانا‌تر است. نیم‌کره‌ی راست هم در تحلیل و فرایند الگوها در فضا، از جمله شناسایی چهره، توانمند است. بر این اساس، دیدگاه‌های مشهور و ساده‌انگارانه‌ای درباره هنرمندان وجود دارد که آنان را «راست مغز» و دانشمندان را «چپ مغز» می‌داند.

این تفکیک‌های شدید ذهن ناشی از تقسیم و جدایی نادر مغز است. انسان‌های معمولی مغز جدا شده ندارند. بر این اساس، در علم روان‌شناسی تحقیق بر مغز تفکیک شده بسیار اهمیت داشته است، زیرا، به روشی متحیر کننده، اثبات کرده مغز اجتماعی از سازه‌کارهایست که هر یک از اجزایش مستقل فعالیت می‌کنند و حتی گاهی اهدافی متقابل دارند.

مطالعه مغز تفکیک شده، برای نگارش کتاب فلسفه شادی (The Happiness Hypothesis) بسیار مهم بود.

جدید و قدیم

مغز مهره‌داران هم مشابه این مثال رشد و توسعه‌ایی رو به پیشرفت داشته است. در ابتدا، مغزِ موجود تازه متولد شده فقط به سه رشته سلول عصبی متصل است: پسِ مغز(به ستون فقرات)، میان مغز و پیشاِ مغز که به اندام‌های حسی جلوی جاندار متصل است.

با گذر زمان و رشدِ اندام‌ها، کارایی بدن بیشتر شده و موجود رفتارهای پیچیده‌تری از خود بروز می‌دهد. بنابراین تغییرات، مغز قسمت جلوی بدن را که از ستون مهره‌ها فاصله دارد توسعه می‌دهد و پیشا از دیگر بخش‌ها گسترده‌تر می‌شود.

در گذشته، پیشا‌ی مغز پستاندارانِ تازه متولد شده، لایه بیرونی تازه‌ای می‌ساخت که شامل هیپوتالاموس (برای کنترل عوامل و محرکات)، هیپوکمپوس (مسئول حافظه) و آمیگدلا (محل دریافت احساسات و ارسال واکنشات) بود. این ساختار گاهی به‌عنوان سیستم لیمبیک (از واژه لاتین لیمبوس به‌معنای مرز یا حاشیه) خوانده می‌شود، زیرا بقیه مغز را چون مرزی در بر می‌گیرد.

تغییر ذهن | کتاب فلسفه شادی | انتشارات هورمزد

آنچه که ما امروز هستیم زاده‌ی فکر و اندیشه دیروزمان است و فکر امروزمان آینده زندگیمان را می‌سازد؛ در اصل زندگی ما آفریده ذهن ماست.

موضوع فوق مهم‌ترین دیدگاه در روان‌شناسی عمومی است. تأثیر اتفاقاتی که در جهان رخ می‌دهد بر انسان، تنها از طریق شرح و توضیح ما از آن‌هاست؛ بنابراین، اگر بتوانیم برداشت خود را کنترل کنیم، در واقع جهان را کنترل کنیم. پر فروش‌ترین کتاب(1944) در باب خودیاری نوشته‌ی دیل کارنگی هشت کلام پایانی اورلیوس است که کارنگی آن را هشت واژه متحول کننده زندگی می‌نامد. به تازگی نیز، در تلویزیون و اینترنت دکتر فیل (فیل مک گرو ) یکی از ده «قانون زندگی» خود را این چنین بیان می‌کند: « هیچ واقعیتی وجود ندارد، تنها پذیرش است». تأثیر کتاب‌های معرفی شده در سمینارهای خودیاری، اندکی فراتر از تأثیر سخنرانی و تحریک مردم است.

گرایش منفی | کتاب فلسفه شادی | انتشارات هورمزد

از نظر روان شناسان کلینیک بیماران به دو دسته تقسیم می‌شوند: افرادی که نیاز به انسجام و کنترل ذهن دارند و آن‌هایی که ذهنشان نیازمند آرامش و رهایی و فراغ بال است.

روان شناسان به دفعات دریافته‌اند واکنش و پاسخ ذهن انسان به مسایل منفی سریع‌تر، شدیدتر و مصرانه‌تر از نشان دادن عکس‌العمل به مسایل مشابه مثبت است. انسان نمی‌تواند در همه موارد نظر مثبتی داشته باشد، زیرا ذهن او آماده دریافت و نشان دادن واکنش به تهدیدها، خشونت‌ها و موانع است. طبق گفته‌ی بن فرانکلین: «ما به اندازه‌ی کوچک‌ترین بیماری حساس هستیم و تا حد برترین سلامتی‌ها نیستیم.»

سطح متوسط شادی

در حقیقت شادی یکی از موروثی‌ترین جنبه‌های شخصیت است. بررسی و مطالعه بر دوقلوها نشان می‌دهد بین 50% تا 80% سطح متوسط شادی مردم با گوناگونی ژن‌هایشان قابل توضیح است. اما باید در لحظه‌ی مشخصی شادی و افسردگی آنان بررسی شود، هم‌چنین باید

به چگونگی ارتباط حادثه‌های زندگی شخص با ویژگی‌ها و کنش‌های احساسی او توجه کرد تا قابل درک باشد.

سطح متوسط یا معمول شادی هر فرد «شکل احساسی» اوست(این «اثر» به احساس تجربه شده یا حس شده اشاره دارد). «شکل احساسی» نشانگر تعادل رفتاری در هر روز، قدرت بین سیستم دست‌یابی و سیستم دست کشیدن در فرد را نشان می‌دهد؛ این تعادل تنها از پیشانی شما قابل خوانده شدن است.

 

چگونه ذهنتان را تغییر دهید | کتاب فلسفه شادی | انتشارات هورمزد

یکی از آموزش‌های بین‌المللی روان‌شناسان که در همه‌ی دوران و فرهنگ‌ها وجود داشته است، مربوط به عمل ریاکارانه و دورویی انسان‌ها است، زیرا همواره در سرزنش‌ها و نقدهایمان فقط خودمان را به دردسر بیشتری می‌اندازیم.

به تازگی روان شناسان اجتماعی مکانیسمی را یافتند که منجر می‌شود ما بر اشتباهاتمان چشم بپوشیم. این یافته‌ها از لحاظ جنبه تأثیر اخلاقی بسیار آزاردهنده هستند؛ در حقیقت روان‌شناسان بزرگ‌ترین یقین‌های اخلاقی ما را به چالش کشیده‌اند، درحالی‌که این تأثیرها بار مثبت هم دارند و ما را از اخلاق‌گرایی مخرب، حق به جانب بودن و تفرقه اندازی دور و رها می‌کند.

حفظ ظاهر کنید | کتاب فلسفه شادی | انتشارات هورمزد

مفیدترین نوع ارتباط برای زندگی در محیط‌هایی متفاوت و گوناگون به مدت مدید، قبول همکاری با دیگران است؛ در همین حین نسبت به خطر تقلب نیز هوشیار باشید. شما در زندگی واقعی به آنچه دیگری انجام می‌دهد واکنش نشان نمی‌دهید، بلکه عکس‌العمل شما به برداشتتان از رفتار دیگران است. اگر زندگی زاده چیزی است که بدان فکر می‌کنید، پس چرا تمرکزتان را معطوف به تلاش برای قانع کردن دیگران نمی‌کنید تا باور کنند شما همکاری با ارزش و قابل اعتمادید؟

نیکولو ماکیاولی که نامش به‌معنای سنگ شیادی و استفاده بی‌اخلاقانه از قدرت است، 500 سال پیش این‌گونه نوشته است: «بیشتر انسان‌ها خشنودی ظاهری دارند، انگار که حقیقی است و معمولاً بیشتر تحت تأثیر چیزهایی قرار می‌گیرند که به نظر می‌رسند، نه آن‌چه که واقعیت است».

انتخاب‌های ذاتی مانند سیاست، بر اصل بقای سازگارترین‌‌ها استوارند و نتیجه‌ی بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهد بشر تکامل یافته تا بازی زندگی را به دوش ماکیاولی انجام دهد.

گونه ماکیاولیایی استراتژی «های و هوی» این است که هر آنچه که در توانتان است برای کسب وجهه‌ایی قابل اعتماد ولی هوشیار به کار ببرید، حال واقعیت هر چه که باشد.

ساده‌ترین راه کسب وجهه منصفانه و عادل این است که واقعاً عادل باشید، ولی گاه زندگی و سنجش‌های روان‌شناسی ما را ناگزیر می‌کنند بین ظاهر و واقعیت یکی را انتخاب کنیم.

جست وجوی شادی | کتاب فلسفه شادی | انتشارات هورمزد

اگر پول و قدرت می‌توانست شادی را بخرد، نویسنده کتاب «جامعه بن داوود» بسیار سرمست و شاد بود. این کتاب روایت پادشاهی در اورشلیم است که به زندگی خود و جست‌وجویش برای شادی و معنای آن، نگاهی دوباره می‌اندازد. او سعی می‌کند با جست‌وجوی شادی به وسیله‌ی دارایی و ثروتش، «سنجشی از شادی» داشته باشد:

لذت؛ خوشحالی آنی | کتاب فلسفه شادی | انتشارات هورمزد

لذت به‌دست آوردن خواسته‌ها، معمولاً بسیار سریع و گذرا است. شما رؤیای ترجیح مقام دارید، می‌خواهید در دانشگاهی خوب تحصیل کنید یا پروژه‌ایی بزرگ را کامل کنید. همه‌ی ساعت‌های خود را تلاش می‌کنید.

شاید با این تصور که وقتی به هدفتان برسید چه قدر خوشحال خواهید شد، سپس موفق می‌شوید و اگر خوش اقبال باشید یک ساعت یا شاید یک روز شاد و خوشحال هستید، به خصوص اگر موفقیتتان غیرمنتظره باشد و در لحظه‌ای ناب باشد از آن باخبر شوید (مانند دریافت نامه).

ولی معمولاً هیچ شادی و لذتی را تجربه نمی‌کنید مگر هنگامی‌که موفقیت قابل انتظار است و برخی رخدادهای نهایی آنچه که در نهایت انتظار داشته‌اید را تأیید می‌کند. بیشتر احساس رهایی می‌کنید، لذت تمام شدن و آسوده شدن. در چنین شرایطی به ندرت فکر می‌کنم « ایول، عالیه!» بلکه فکرم این گونه است «خب، حالا باید چی کار کنم؟»

به نظر می‌رسد پاسخ کمی شورو شوق من بسته به معمولی بودن موفقیتم دارد و از نظر تکاملی نیز منطقی است. هرگاه جانوران فعالیتی می‌کنند که علاقه و لذت تکاملی آنان را ارتقا می‌دهد و یا موجب پیشبرد آن‌ها در بازی زندگی می‌شود، مقداری دوپامین، انتقال دهنده عصبی لذت، را تجربه می کنند.

تقویت کننده انگیزه های بهتر

غذا و آمیزش جنسی لذت بخش است و این لذت(به بیان رفتار شناسان) تقویت کننده انگیزه تلاش‌های بعدی برای یافتن آن‌هاست، ولی مسأله برای انسان‌ها پیچیده‌تر می‌شود. همواره انسان احساس می‌کند که با رسیدن به رتبه‌ای بالا و وجهه‌ای خوب، ایجاد رابطه‌ای دوستانه، یافتن شریکی(یا شریکان)خوب، جمع کردن دارایی و تربیت فرزندان برای موفقیت در این بازی، بازی زندگی را می‌برد.

بنابراین ممکن است تصور کنید مقدارهای بسیار متعددی از دوپامین را در رسیدن به هر هدف دریافت می‌کنیم، ولی نکته‌ایی درباره این تقویت وجود دارد: این اثر هنگامی خوب عمل می کند که فقط چند ثانیه، نه چند دقیقه یا چند ساعت، پس از رفتار رخ دهد. سعی کنید سگ خود را با دادن تکه گوشتی پس از گذشت 10 دقیقه از رفتار خوبش، تربیت کنید، خواهید دید که راه ممکنی نیست.